Samenvatting

Veruit de meeste burgers doen wat de politie van hen vraagt. Maar liefst 92% van de 210 mensen in een onderzoek van Crisislab gehoorzaamden aan alle oproepen van de politiefunctionaris. Veruit de meeste mensen (82%) deden dit ook nog eens zonder protest. Dit staat haaks op het overheersende beeld dat het gezag van de politie in toenemende mate in het geding is. Crisislab deed het onderzoek naar het gezag op straat van de Nederlandse politie in opdracht van Politie en Wetenschap. Uit het onderzoek blijkt ook dat het vragen om medewerking in plaats van het geven van een bevel leidt tot significant meer gehoorzaamheid. 

De onderzoekers zijn in het onderzoek met politiemensen van acht basisteams tijdens hun dienst meegelopen en hebben interacties tussen politiemensen en burgers geobserveerd. Ook is de motivatie van (120 van de 210) burgers om wel of niet te gehoorzamen gepeild aan de hand van flitsinterviews na afloop van de (on)gehoorzaamheidsinteracties. Zo is gekeken welke factoren bepalend zijn voor gehoorzaamheid en wat de motivatie van burgers is om te gehoorzamen.

Het vragen om medewerking door de politiefunctionaris heeft effect. Het geven van een ‘bevel’ door de politiefunctionaris blijkt juist tot significant minder gehoorzaamheid bij de burger te leiden. Een grote meerderheid van de respondenten (91%) vond overigens dat de politiefunctionarissen tijdens de interactie beleefd tegen hun waren. Andere factoren die zijn onderzocht blijken niet van significante invloed op de mate van gehoorzaamheid te zijn, zoals ervaring, geslacht of huidskleur van de politiefunctionaris. Ook het wel of niet dragen van een pet heeft geen duidelijke invloed. Opvallend is dat het geven van uitleg bij de oproep niet tot meer (of minder) gehoorzaamheid leidt, terwijl dit in eerdere studies wel wordt gesuggereerd.

Innerlijke overtuiging is het belangrijkste motief voor burgers om te gehoorzamen en niet te protesteren: men voelt een geïnternaliseerde verplichting om te gehoorzamen en vindt het vervolgens niet passen om tegen, in dit geval, de politie te protesteren die gewoon zijn werk doet.

De onderzoekers geven aan dat de Nederlandse politie er goed aan doet haar straatgezag te koesteren door in opleiding en procedures te wijzen op het belang van een respectvolle omgang met burgers.