Handhaving verbod Outlaw Motorcycle Gangs op de tocht

Bestrijding van Outlaw Motorcycle Gangs. Een rechtsvergelijkende studie naar de aanpak van onrechtmatige organisaties in rechtsstatelijk perspectief.

Nieuwe publicatie in de reeks Politiewetenschap van het Programma Politie & Wetenschap.

Outlaw Motorcycle Gangs (OMGs) zijn broeinesten van individuele misdaad en georganiseerde criminaliteit, aldus de Minister van Justitie en Veiligheid. Om aan deze clubs een stevig halt toe te roepen, initieert hij in 2012 een integrale bestrijdingsmethode: met alle denkbare middelen bemoeilijkt dan wel dwarsboomt de overheid het functioneren van OMGs. Sommige van de omstreden motorclubs zijn inmiddels verboden. Wat de consequenties van een verbod zijn, is echter onduidelijk. Mogen leden bijvoorbeeld niet meer samenkomen en is het hen niet langer toegestaan om hun clubkleding in het openbaar te dragen? De Nederlandse wet is – anders dan bijvoorbeeld de Duitse en Franse wet – op dit punt allesbehalve helder. Tot onder meer deze conclusie komen onderzoekers van het Centrum voor Openbare Orde & Veilig-heid van de Rijksuniversiteit Groningen in een onderzoek dat zij uitvoerden in opdracht van het programma Politie en Wetenschap. 

Integrale aanpak
In 2012 start de minister van Veiligheid en Justitie de integrale aanpak van OMGs. Hiermee pakt de overheid in vrijwel al haar geledingen deze motorclubs aan. OMG-leden krijgen ontslag dan wel ondervinden weerstand bij gevoelige particuliere functies zoals die in de beveiligingsbranche. Vergunningen voor clubevenementen en clubhuizen worden geweigerd. Bestaande clubhuizen gaan dicht of zelfs tegen de vlakte. Om het vergaderen in cafés en huurwoningen te beletten, oefenen lokale overheden druk uit op horeca-uitbaters en woningcorporaties. Aan de strafrechtelijke vervolging van leden van OMG-leden voor misdrijven als diefstal, belastingfraude, geweldsdelicten en deelneming aan een criminele (drugs)organisatie verleent het Openbaar Ministerie (OM) prioriteit. En het OM verzoekt de rechter om OMGs te ontbinden en te verbieden.

Verbod en handhaving verbod
In de afgelopen twee jaar verbood de rechter Bandidos, Catervarius en Satudarah. Hells Angels en No Surrender wacht waarschijnlijk eenzelfde lot. De gevolgen van een verbodenverklaring zijn echter slechts summier geregeld in artikel 140 lid 2 van ons Wetboek van Strafrecht. Die bepaling stelt strafbaar ‘de deelneming aan de voortzetting van de werkzaamheid’ van een verboden organisatie.
In de wetsgeschiedenis, rechtspraak en literatuur wordt heel verschillend gedacht over de betekenis van deze woorden. Mede hierdoor is het allerminst duidelijk wanneer een persoon zich aan dit misdrijf schuldig maakt. Valt het dragen van clubkleuren en -tatoeages in het openbaar hier bijvoorbeeld onder? Mogen OMG-leden niet langer vergaderen op voor publiek toegankelijke plaatsen? En is het leden niet toegestaan een nieuwe club op te richten?
Anders dan in Nederland bevat de wetgeving van Duitsland, Frankrijk en Australië (Queensland) gedetailleerde en concreet omschreven bepalingen met daarin vastgelegd welke handelingen en gedragingen in elk geval strafbaar zijn na een clubverbod. Het meest sprekende voorbeeld is het Duitse ‘Kenzeichenverbot’ op basis waarvan het uitdrukkelijk is verboden tekens te voeren die refereren aan een verboden organisatie.

Onderzoeksmethoden
De resultaten van het onderzoek zijn gebaseerd op klassiek-juridisch onderzoek naar het Nederlandse, Duitse, Franse recht en het recht van de Australische staat Queensland inzake de aanpak en het verbieden van onrechtmatige organisaties. Het onderzoek bevat eveneens een empirisch-juridische component: 41 personen van gemeenten, het Openbaar Ministerie, de Nationale Politie en andere professionals zijn met behulp van semigestructureerde interviews bevraagd op de integrale aanpak van OMGs in de praktijk, de mogelijkheden tot handhaving van een organisatieverbod en de wenselijkheid van gedetailleerdere regelgeving over de gevolgen van een verbod volgens het Nederlandse recht.

Aanbevelingen
De onderzoekers bevelen aan het huidige verbodsregime te voorzien van een solidere wettelijke basis in lijn met de Grondwet en internationale mensenrechtenverdragen. Ook roepen zij op tot een herbezinning op het instrumentarium van de integrale aanpak als hiervoor een wettelijke basis ontbreekt.

Nadere informatie:

Van de zijde van de onderzoekers:
- J. Koornstra – [email protected] / 050 363 2994
- B. Roorda – [email protected]
- M. Vols – [email protected]
- J.G. Brouwer – [email protected]

Van de zijde van Politie & Wetenschap:
- Annemieke Venderbosch, directeur Programma Politie & Wetenschap: 06-13216168

J. Koornstra, B. Roorda, M. Vols & J.G. Brouwer, Bestrijding van Outlaw Motorcycle Gangs. Een rechtsvergelijkende studie naar de aanpak van onrechtmatige organisaties in rechtsstatelijk perspectief, (Politiewetenschap 111, Politie en Wetenschap Den Haag); Den Haag, Sdu Uitgevers 2019.

Het rapport is gratis te downloaden als PDF of als E-book van de website www.politieenwetenschap.nl.