Mismatch
Een verkennend fenomeenonderzoek naar het plegen van zedendelicten na contact via een datingsite of datingapp (2023). J. Wolsink, J. Kuppens, N. Brouwer, H. Ferwerda Politiekunde 121
Samenvatting
Datingsites en datingapps bieden de mogelijkheid tot online interactie tussen mensen om te voorzien in sociale, psychosociale en fysieke behoeften. In de afgelopen jaren is het stigma over online daten afgenomen en is het gebruik van datingsites en -apps min of meer gemeengoed geworden. Het overgrote deel van dit soort contacten wordt gezien als positief, maar soms pakt een opgedaan contact heel anders uit dan verwacht. Het contact via datingsites en -apps kan namelijk leiden tot online en fysieke zedendelicten zoals ongewenste sexting, sextortion, uitbuiting en verkrachtingen.
Doel is om het probleem inzichtelijk te maken om op die manier de politie alerter te maken op dit fenomeen. Er is ook onderzocht hoe de kans om slachtoffer te worden van een ‘mismatch’ in de toekomst kan worden verminderd. De huidige aanpak schiet namelijk nog tekort om zedendelicten tegen te gaan. Verschillende partijen – zoals burgers, de politie, scholen, professionals, datingplatforms en de overheid – kunnen bijdragen aan het verbeteren van de aanpak.
Het onderzoek
De populariteit van datingsites en datingapps is in de afgelopen jaren toegenomen. Dat daten via internet risico’s kent, werd al gesignaleerd door de media en belangenverenigingen zoals het Centrum Seksueel Geweld. Zowel in Nederland als internationaal was er daarentegen nog weinig wetenschappelijk onderzoek verricht naar de relatie tussen het gebruik van datingsites en -apps en seksueel geweld. Daarom is in ‘Mismatch’ onderzocht op welke wijze zich in Nederland zedendelicten voordoen na het gebruik van datingsites en datingapps. Ook is gekeken naar dader- en slachtofferprofielen en welke maatregelen reeds worden genomen en nog worden gemist. Hiervoor is een (inter)nationale wetenschappelijke literatuurstudie uitgevoerd, zijn onder andere mediaberichten, strafrechtzaken en politieregistraties geanalyseerd en zijn interviews gehouden met deskundigen.
Daders maken gebruik van de mogelijkheid om anoniem te acteren
De omvang van het fenomeen blijkt lastig vast te stellen. De politie maakt in haar registratie bijvoorbeeld geen onderscheid tussen zedendelicten waarin het contact tussen de dader en het slachtoffer tot stand is gekomen via een datingsite of -app en overige zedendelicten. In ‘Mismatch’ werden negen online en fysieke soorten zedendelicten gevonden: ongewenste sexting, wraakporno, financiële sextortion, seksuele sextortion, grooming, seksueel misbruik, seksuele uitbuiting, aanranding en verkrachting. Waar vrouwen vaker het slachtoffer zijn, zijn mannen vaker de dader. Niet alle daders maken bewust een datingprofiel aan om een zedendelict te plegen. Voor de ‘’bewuste dadergroep’’ geldt dat daders de mogelijkheid benutten om online anoniem te zijn. Dit doen ze door op het datingprofiel minder persoonlijke informatie te vermelden of zich als iemand anders voor te doen. De ‘’bewuste dadergroep’’ maakt zich vooral schuldig aan de online zedendelicten ongewenste sexting, wraakporno, financiële en seksuele sextortion.
Hiaten in de aanpak
Gebruikers van datingapps worden nog onvoldoende beschermd tegen deze risico’s. Er zijn preventie- en lesprogramma’s ontwikkeld, maar deze richten deze zich met name op het weerbaar maken tegen slachtofferschap. Dit kan victim blaming versterken. De focus zou meer moeten liggen op het voorkomen van daderschap door normen en waarden over hoe je je online gedraagt bij te brengen, bijvoorbeeld als verplicht onderdeel van het onderwijscurriculum op basis- en middelbare scholen. Dit zal met name effect hebben op de ‘’onbewuste dadergroep’’; voor de ‘’bewuste dadergroep’’ is het inzetten op signalering, opsporing en behandelingen meer van belang. Daarnaast kunnen professionals zoals jongerenwerkers voorlichting krijgen over dit fenomeen en instructies krijgen hoe zij kunnen bijdragen aan het voorkomen hiervan. Tot slot kunnen datingplatforms meer doen om slachtofferschap te voorkomen door gebruikers meer uit de anonimiteit te halen.