Over een andere boeg

Lessen en uitdagingen in de integrale samenwerking tegen maritieme smokkel (2023). M. Boelens, D. de Rijk, Y. Eski Politiekunde 122

Samenvatting
Effectief samenwerken tegen maritieme smokkel gaat niet vanzelf, vooral niet wanneer vernieuwing en verandering worden nagestreefd. Dit onderzoek naar de samenwerking binnen het Project Maritieme Smokkel laat de lessen en uitdagingen zien in de zoektocht naar verandering en innovatie in de integrale aanpak tegen drugssmokkel. Het onderzoek is uitgevoerd door Boelens Advies en de Vrije Universiteit in opdracht van het programma Politie en Wetenschap. Ondanks preventieve stappen en algemene tevredenheid van deelnemers, laat het onderzoek ook zien hoeveel moeite veranderingsprocessen binnen deze aanpak kosten. Traditionele werkwijzen en vastgeroeste denkpatronen bemoeilijken inbreng van individuele vernieuwers, waardoor reflectie en vooruitgang beperkt zijn. Integraal samenwerken alleen is niet voldoende om de beoogde resultaten te behalen, er dient ook aan andere voorwaarden te worden voldaan. Een goede ondersteuning van inspirerende pioniers stimuleert actieve inzet in innovatieve en doeltreffende bestrijding van maritieme drugssmokkel.

Het onderzoek
Het Project Maritieme Smokkel is een project waarin verschillende overheidsinstanties samenwerken aan de aanpak van maritieme drugssmokkel en de negatieve gevolgen daarvan. Aan de hand van fysieke en digitale observaties, interviews, een digitale enquête onder alle teamleden en een voortdurende evaluatie van bevindingen, is onderzocht hoe deelnemers aan dat project het proces en resultaat van samenwerken hebben ervaren.

Resultaten
De teamleden beschouwen de ingezette preventieve maatregelen als succesvol. Ze werkten aan een communicatiestrategie, stimuleerden publiek-private samenwerking, moedigden specifieke sectoren aan om verdachte situaties te melden en verminderden de kansen voor maritieme smokkel. Teamleden leerden daarbij te denken in maatschappelijke opbrengsten en effecten, in plaats van alleen in meetbare resultaten. Ook leerden ze om zonder organisatorische voorkeur samen te werken als collectief en begrepen elkaars organisaties beter, inclusief hun (on)mogelijkheden en beperkingen. Ten slotte werden ze vertrouwd gemaakt met een werkwijze die vooral gericht was op preventieve interventies, iets dat voorheen ongebruikelijk voor hen was.

Het onderzoek laat echter ook zien dat effectief samenwerken niet vanzelfsprekend is, vooral niet wanneer vernieuwing en verandering worden nagestreefd. Projectleden ervaren veel weerstand wanneer ze proberen het over een andere boeg te gooien. Traditionele werkwijzen en vastgeroeste denkpatronen bemoeilijken inbreng van individuele vernieuwers, waardoor reflectie en vooruitgang beperkt zijn. Bovendien blijkt het voor diverse overheidsorganisaties moeilijk om zich te ontwikkelen tot een lerende organisatie die verder gaat dan fragmentarisch individueel leren. Hierdoor blijven de ervaringen en leerpunten van individuele teamleden beperkt binnen hun eigen organisatie.

Effectieve samenwerking
De onderzoekers benoemen een aantal voorwaarden voor effectieve samenwerking. Zo is het belangrijk dat deelnemers de ruimte krijgen om samen te werken zonder dat ze worden beoordeeld op prestatie-indicatoren van hun eigen organisatie. Het vraagt ook om een juiste mix in het team: een compacte groep met een evenwichtige combinatie van denkers, doeners, overheidsprofessionals en creatieve vernieuwers. Verder is het belangrijk om na te denken over het institutioneel verankeren van de toegepaste werkwijze om afhankelijkheid van individuen te voorkomen, lessen beter te delen en sturing over innovatief samenwerken te behouden.

De onderzoekers adviseren om op basis van deze ervaringen in het vervolg kritisch te kijken naar de voorwaarden voor doeltreffendheid van dit soort samenwerkingsinitiatieven. Het oplossen van het probleem vereist meer dan louter samenwerken, en dat begint ook met het omarmen van pioniers die anderen inspireren om niet passief aan de zijlijn te blijven staan, maar zelf juist actief worden om maritieme drugssmokkel op een innovatieve en doeltreffende manier te bestrijden.