Pro-actief handhaven en gelijk behandelen
(2012). J. Svensson, H. Sollie en S. Saharso (Vakgroep Maatschappelijke Risico's en Veiligheid, Universiteit Twente). Politiewetenschap 58
Samenvatting
In dit onderzoek wordt ingegaan op de risico’s die verbonden zijn aan de groeiende inzet door de politie van proactieve instrumenten om jeugdoverlast en criminaliteit onder jongeren terug te dringen. Overlastgevende jeugdgroepen worden in kaart gebracht, jongeren die rondhangen op straat kunnen daarop door agenten worden aangesproken en bij aanwijzingen van misstanden kunnen agenten overgaan tot fouillering van jongeren of hen vragen zich te identificeren. Een dergelijk ‘proactief’ optreden, waar geen concrete verdenking van een strafbaar feit aan ten grondslag ligt, geeft agenten behoorlijk wat ‘discretionaire’ ruimte om naar eigen inzicht te handelen. Dat vergroot het risico op ongelijke behandeling en kan jongeren met een bepaalde (etnische) achtergrond het gevoel geven dat de politie het vooral op hen gemunt heeft.
Het onderzoek richt zich enerzijds op het feitelijk politieoptreden en anderzijds op de wijze waarop jongeren dergelijk politieoptreden beleven. Het feitelijk
politieoptreden is onderzocht door middel van observaties van twintig politiediensten in een grote Nederlandse stad. Uiteindelijk zijn 51 proactieve
contacten met in totaal 323 jongeren geobserveerd. Daarnaast zijn twee survey-onderzoeken gedaan: een onder 487 scholieren (in verschillende steden)
en één onder jongeren op straat en in jongerencentra. Het onderzoek laat zien dat ongelijke behandeling voorkomt maar eerder incidenteel dan structureel. Verschillen in behandeling veelal terug te voeren zijn op relevante criteria, zoals hanggedrag op straat, dan op de etnische achtergrond van jongeren. . Als rekening wordt gehouden met hun gedragingen, dan beoordelen jongeren met verschillende etnische achtergronden het politie optreden ook niet anders. Toch trekken jongeren, zo blijkt uit enquetes en vraaggesprekken, de eerlijkheid en rechtvaardigheid van politieoptreden jegens minderheden in twijfel. Ze doen dit op basis van concrete incidenten die zij hebben ervaren of waarvan ze hebben gehoord. Dat ondermijnt de reputatie en gezagspositie van de politie. Het onderstreept aldus de onderzoekers het belang dat ook binnen de politie zelf er systematisch aandacht is voor het voorkomen van ongelijke behandeling van etnische minderheden.