Wachters aan het woord

Dilemma's van accountants, advocaten, belastingadviseurs en notarissen in hun rol als poortwachter (2022). K. van Wingerde, C. Hofman Politiekunde 116

Samenvatting
Accountants, advocaten, belastingadviseurs en notarissen hebben al bijna dertig jaar een poortwachtersrol bij de bestrijding van witwassen. Toch is het bewustzijn van en de aandacht voor die rol pas vrij recent toegenomen en is het draagvlak bij de poortwachters zelf wisselend. Dat blijkt uit onderzoek van Erasmus School of Law. Hoewel de samenwerking tussen publieke en private actoren onontbeerlijk is voor de bestrijding van witwassen, wordt de rol van poortwachter door de betrokken beroepsgroepen in sterke mate ervaren als een vorm van afgedwongen of opgelegde naleving in plaats van publiek-private samenwerking. Daar komt bij dat de wet- en regelgeving voortdurend wordt aangepast en uitgebreid en dat poortwachters hun bedrijfsvoering daaraan steeds opnieuw moeten aanpassen. Dat roept een zekere weerstand op die in de praktijk wordt versterkt door een strengere aanpak van poortwachters de laatste jaren. In sommige opzichten zijn publieke en private actoren daardoor meer tegenover elkaar - in plaats van naast elkaar - komen te staan. De huidige aanpak van poortwachters loopt het risico juist die condities te ondermijnen, die nodig zijn om de verantwoordelijkheid succesvol bij private actoren neer te leggen. Daarom is het goed om de samenwerking tussen publieke en private actoren in de bestrijding van witwassen te verstevigen.

Poortwachters
In de afgelopen jaren is de bestrijding van witwassen één van de topprioriteiten in de strijd tegen georganiseerde en ondermijnende criminaliteit geworden. Centraal in de aanpak van witwassen is de betrokkenheid van private actoren, zoals accountants, advocaten, belastingadviseurs en notarissen. Deze actoren hebben de verantwoordelijkheid om als poortwachter te voorkomen dat het financiële stelsel en legale juridische constructies worden misbruikt voor witwassen en om de financiering van terrorisme door cliënten te screenen, transacties te monitoren, melding te doen van ongebruikelijke transacties of hun dienstverlening te weigeren of stop te zetten. In dit onderzoek staat de poortwachtersrol van accountants, advocaten, belastingadviseurs en notarissen centraal. 

Opzet onderzoek
Op basis van interviews met betrokken poortwachters, beroepsorganisaties alsmede met toezichthouders en opsporingsorganisaties, is in kaart gebracht hoe deze poortwachters hun rol zien, hoe zij er invulling aan geven en met welke dilemma’s zij in de praktijk worden geconfronteerd. Dat gebeurt in vijf vertellingen die steeds een kant van het poortwachterschap belichten. 

Praktijk is weerbarstig
Hoewel de gedachte om private organisaties medeverantwoordelijk te maken voor het voorkomen en bestrijden van witwassen ongeveer dertig jaar geleden even simpel als ingenieus was, laat dit onderzoek zien dat de uitvoering in de praktijk weerbarstig is. In de praktijk doen zich allerlei uitdagingen en dilemma’s voor over hoe invulling moet worden gegeven aan de rol van poortwachter. Dit leidt tot een wisselend draagvlak voor die rol en twijfel of de huidige aanpak van witwassen wel effectief is. 

Gezamenlijke doelstellingen formuleren
Eén van de grootste uitdagingen de komende jaren zal zijn om de samenwerking tussen publieke en private actoren in de bestrijding van witwassen te verstevigen. Daarvoor is nodig dat samenwerking minder van bovenaf wordt opgelegd. Juist het versterken van elkaars expertise, het uitwisselen van kennis en informatie en de dialoog over uitdagingen en dilemma’s zouden centraal moeten staan. Daarin zou ook meer aandacht moeten zijn voor de maatschappelijke schade en de onderliggende problematiek van witwassen, die men met de aanpak probeert te voorkomen en te bestrijden. Een dialoog die vertrekt vanuit de onderliggende problematiek van witwassen en een gedeeld probleembesef, nodigt uit tot het formuleren van gezamenlijke doelstellingen waar in de verdere samenwerking blijvend op kan worden geleund.

 

Bestanden downloaden

PK116.pdf
PK116.epub
pk116-kerngegevens.pdf
Terug