Gebiedsgebonden politiewerk in ontwikkeling

Onderzoek naar basisteams in een digitale en superdiverse samenleving (2021). Jan, Terpstra, Renze Salet, Ivo van Duijneveldt, Tetty Havinga Politiewetenschap 124

Samenvatting
De toenemende digitalisering van de samenleving en het ontstaan van, vooral grootstedelijke, woonwijken met een meer divers samengestelde bevolking zorgen voor nieuwe uitdagingen voor het gebiedsgebonden politiewerk. In dit onderzoek van de Radboud Universiteit te Nijmegen, wordt nagegaan hoe vanuit de basisteams geprobeerd wordt in de dagelijkse praktijk van het politiewerk aansluiting te vinden op deze maatschappelijke ontwikkelingen. Geconcludeerd wordt dat gezien de onderzochte ontwikkelingen de relevantie van gebiedsgebonden politiewerk alleen maar groter wordt, maar dat het gebiedswerk tegelijkertijd onder druk staat. De onderzoekers pleiten om meer structuur en systematiek aan te brengen in de noodzakelijke vernieuwing van het politiewerk.   

Onderzoek
Het gebiedsgebonden politiewerk kan worden beschouwd als kernonderdeel van de Nederlandse politie en de politie wil dat dit ook in de toekomst zo blijft. Daarvoor is het volgens de Ontwikkelagenda GGP van de politie uit 2018 nodig om het gebiedsgebonden werken verder te ontwikkelen en aan te laten sluiten bij belangrijke maatschappelijke ontwikkelingen. Vernieuwing en ontwikkeling zou vooral van onderaf door leren moet plaatsvinden.

In dit onderzoek is nagegaan hoe de Nederlandse politie in haar gebiedsgebonden werk omgaat met ontwikkelingen in de samenleving. Daarbij is gekozen voor de toenemende diversiteit in wijken naar herkomst van de bevolking en voor de toenemende digitalisering van de samenleving. Ook is gekeken hoe de politie daarop nieuwe antwoorden probeert te vinden in de praktijk. De onderzoekers hebben eerder onderzoek gedaan naar onder andere het werk van de wijkagent en naar basisteams. Het onderzoek heeft plaatsgevonden in zes basisteams in Nederland, verspreid over het land. Binnen de basisteams zijn medewerkers geïnterviewd en hebben observaties plaatsgevonden van het dagelijks werk.   

Resultaten
Bij digitalisering gaat het onder meer om het verbeteren van digitale zichtbaarheid van de basisteams, het gebruik van sociale media, proactieve informatieverzameling en de positie van de digitale wijkagent. Rond politiewerk in wijken met een diverse bevolkingssamentelling en maatschappelijke achterstanden wordt onder meer nagegaan wat de fragmentering van de bevolking, het verschijnsel verborgen wijk en de geringe oriëntatie van veel bewoners op hun wijk betekenen voor het gebiedswerk. 

De belangrijkste consequentie van de digitalisering van de samenleving is voor de basisteams een veranderde dynamiek van de problemen waar het team zich op richt. Dit heeft uiteenlopende gevolgen voor de politie en het politiewerk. Onder meer de snelheid waarmee informatie online opduikt en zich verspreidt, levert voor de basisteams vaak een bijna chronische informatieachterstand op. In de onderzochte basisteams blijkt dat er nog slechts in beperkte mate specifieke strategieën zijn ontwikkeld in antwoord op de digitalisering in de samenleving. De werkwijzen komen in grote lijnen overeen met de gebruikelijke werkwijzen bij ‘analoge problemen’. 

De onderzochte basisteams hebben te maken met een hoge werkdruk als gevolg van het grote aantal meldingen en incidenten die zich in deze wijken dagelijks aandienen. Tegelijk bestaat brede steun voor de uitgangspunten van het gebiedsgebonden werken. In deze teams wordt in dit verband gesproken van het belang van het leggen van ‘verbinding’ met bewoners en bewonersgroepen. Het realiseren van ‘verbinding’ is in dit type wijken een grote opgave. De geslotenheid van gemeenschappen, het institutioneel wantrouwen onder veel bewoners, de soms geringe oriëntatie op de wijk, het gebrek aan sociale samenhang, maar ook het belang van sommigen om ‘onder de radar’ te blijven, dragen hieraan bij. Wel lukt het de wijkagenten in het ene basisteam beter dan in het andere om toch veel in hun wijk te zijn, contacten te hebben en goed geïnformeerd zijn over wat daar speelt. 

Geconcludeerd wordt dat gegeven de genoemde maatschappelijke ontwikkelingen de relevantie van het gebiedswerk alleen maar groter is geworden en zal worden. Versterking van het probleemgerichte werken en van de relaties met specialisten is nodig. Tegelijk laat het onderzoek zien dat het gebiedswerk onder druk staat. Gepleit wordt om meer structuur en systematiek aan te brengen in de noodzakelijke vernieuwing van het politiewerk.